بلوغ دختران

این دوره با پیدایش صفات ثانویه جنسى شروع مى شود و تا تکمیل بلوغ جسمانى ادامه مى یابد. در این دوره تغییرات فیزیکى مهمى در بدن دخترها رخ مى دهد که منجر به ایجاد تغییرات بافت چربى در بدن،  رشد سریع استخوان ها، بلند شدن قد و بروز تغییرات جنسى – جسمى خواهد شد.

• تغییرات جسمانى ناشى از بلوغ

بلوغ شامل یکسرى تغییرات متوالى است که در فاصله زمانى ۱۶ _ ۹ سالگى رخ مى دهند. چنانچه این تغییرات قبل از ۹ سالگى آغاز شوند،  تحت عنوان «بلوغ زودرس» و اگر بعد از ۱۶ سالگى شروع شوند، «بلوغ دیررس» نامیده مى شوند.

اولین نشانه بلوغ در یک دختر، رشد جوانه سینه اى است که بین سنین ۱۳ _ ۹ سالگى (به طور متوسط ۱۱ سالگى) شروع مى شود و تقریباً به طور همزمان با رشد موهاى زیر بغل و ناحیه شرمگاهى ظاهر مى شود.

 برخى از دخترها شروع به عرق کردن مى کنند و هرچه بزرگ تر مى شوند ، بوى عرق آنها نیز فرق مى کند. معمولاً آخرین تغییرى که در سیر تکاملى بلوغ رخ مى دهد، «قاعدگى» یا «عادت ماهیانه»(menstruation) است که نشان مى دهد دختر به حداکثر رشد نوجوانى و بلوغ خود رسیده است.

مجموعه این تغییرات ناشى از ترشح هورمون استروژن تخمدان ها است که منجر به تخمک گذارى و خونریزى هاى ماهیانه مى شود.

تخمک گذارى معمولاً ۲ _ ۱ سال بعد از شروع قاعدگى ایجاد مى شود و دختر را براى ازدواج و حاملگى آماده مى کند. دستگاه تولیدمثل در دخترها شامل، رحم (محلى که جنین در آن رشد مى کند)، مهبل (مجرایى که از رحم به خارج کشیده مى شود)، دهانه رحم (مجراى اتصالى از رحم به مهبل)، تخمدان ها ( اندام هایى که همه تخمک ها در آن نگهدارى مى شوند) و لوله فالوپ که از تخمدان ها تا رحم امتداد یافته اند،  است.

در هریک از تخمدان هاى بدن دختر تقریباً ۴۰۰۰۰۰ تخمک وجود دارد که از هنگام تولد دختر در تخمدان هاى کوچک او وجود دارند. هر تخمک به اندازه سر سوزن است و در زمان معینى از تخمدان و لوله هاى تخمدانى (فالوپ) حرکت مى کند و خود را به رحم مى رساند. با نزدیک شدن بلوغ، تخمدان ها با تاثیر گرفتن از هورمون هاى ترشح شده از مغز، شروع به فعالیت مى کنند.

 نخستین نشانه فعالیت تخمدان ها این است که تقریباً هر ماه یکى از تخمک ها شروع به رشد،  بلوغ و حرکت به سوى رحم مى کند و پریودهاى ماهیانه آغاز مى شود. هم زمان با حرکت تخمک از تخمدان، رحم شروع به ساختن آسترى از بافت خونى تازه مى کند تا فضاى رحم را براى بارورى تخمک آماده سازد.

چنانچه عمل بارورى در این هنگام رخ ندهد، تخمک در رحم نمى ماند و به همراه آستر رحم (بافت خونى) از طریق دهانه رحم وارد مهبل مى شود و از بدن خارج مى گردد. حدود دو هفته بعد تخمک دیگرى به همین ترتیب از تخمدان دیگر آزاد مى شود و پس از طى همین سیکل،  مجدداً دفع مى شود. ریزش خون درون رحم حدود ۸ _ ۲ روز طول مى کشد که در خانم ها و دخترها متفاوت است.

 مقدار آن به طور متوسط ۳۰ میلى متر (۶ _ ۴ قاشق غذاخورى) است. طول مدت پریود در دخترها (و البته در خانم ها) متغیر است و از ۲۲ روز تا ۳۵ روز طبیعى تلقى مى شود، ولى به طور متوسط این فاصله ۲۸ روز است.

• نخستین پریودهاى ماهانه

سن شروع پریودهاى ماهیانه به طور دقیق قابل پیش بینى نیست،  اما در اغلب موارد تابع الگوى خانوادگى است، یعنى اگر پریود مادر زود شروع شده باشد، این احتمال وجود دارد که فرزند دختر هم زود پریود شود. در صد سال گذشته، سن شروع پریود در دخترها کم شده است. ممکن است این امر به دلیل تغذیه بهتر و سلامت جسمانى دخترها باشد. امروزه سن میانگین شروع پریودهاى ماهیانه حدود ۱۲ _ ۱۱ سالگى است. هنگامى که اولین پریودها آغاز مى شوند،  ترشحات آن رنگ قرمز و روشن نیست، بلکه متمایل به قهوه اى و به مقدار کم است و غالباً منظم هم نیست. براى بیشتر دخترها یک سال و یا حتى ۱۸ ماه طول مى کشد تا خون ریزى ماهیانه آنها مرتب شود. بیشتر دخترها در حین روزهاى پریودشان دچار دردهاى جسمانى مثل دل درد، سرگیجه، سردرد، کمر درد و… مى شوند. بیمارى هاى عمده این دوره عبارتند از : قاعدگى دردناک (دیس منوره)، سندرم پیش از قاعدگى (پى.ام.اس) و عدم قاعدگى (آمنوره).

• قاعدگى دردناک

برخى از دخترها در طول روزهاى پریود خود دچار انقباض هاى دردناک عضلانى مى شوند که از حالات بسیار ضعیف تا شدیدترین حالت را دربر مى گیرد. علت این امر ترشح بیش از اندازه هورمون پروستاگلاندین است. این هورمون با ایجاد انقباض هاى منظم و قوى در رحم موجب بیرون راندن جنین از رحم، هنگام زایمان مى شود. براى تسکین این گونه دردها مى توان با تجویز پزشک قرص هاى مسکن (مثل ایبوبروفن و یا مفنامیک اسید) استفاده نمود.

• سندرم پیش از قاعدگى

برخى از دخترها در روزهاى پریود خود کج خلق،  افسرده، بى حال، عصبانى و بسیار حساس مى شوند. علت این امر بسیار پیچیده است؛ زیرا در روزهاى پریود چندین عضو بدن و هورمون هاى مختلف آن دچار تغییرات گوناگونى مى شوند. تقریباً نیمى از دخترهایى که احساس افسردگى مى کنند، دچار کمبود نسبى ویتامین B6 مى شوند که مى توان با مراجعه به پزشک علت دقیق و درمان آن را جویا شد.

• تاخیر در قاعدگى

عدم وقوع قاعدگى اگر به دلیل حاملگى نباشد، معمولاً ناشى از بیمارى هاى دستگاه سوخت و ساز بدن، ناهنجارى هاى کروموزومى، کم اشتهایى و یا بى اشتهایى مرضى است. پریود نشدن تا ۱۴ سالگى (و حتى تا ۱۷ سالگى) طبیعى است، اما در غیر این صورت باید به پزشک متخصص مراجعه نمود.

• راهنمایى هاى والدین

والدین و به ویژه مادران مى توانند با رفتارها و عکس العمل هاى معقول و درستى که در زمینه بلوغ دختران شان از خود نشان مى دهند، شروع پریودهاى ماهیانه را براى آنان یک فرآیند طبیعى و ارزشمند تلقى کنند و آن را نشانه سلامت جسمانى آنان بدانند. دادن آگاهى هاى لازم درباره تحولات دوران بلوغ به دخترها موجب آرامش و امنیت خاطر آنان مى شود. بدیهى است شروع عادت ماهیانه براى هر دخترى تجربه اى منحصر به فرد است، ولى داشتن اطلاعات و پیش زمینه هاى ذهنى مى تواند از اضطرار، تشویش و نگرانى آنان بکاهد. آغاز پریود هاى ماهیانه نشانه بالغ شدن دخترها است،  یعنى آنان به لحاظ جسمانى توانایى بارورى و صاحب فرزندشدن را پیدا مى کنند. پس باید شاد باشند و این رویداد را با ارزش بدانند. تردیدى نیست که پریودهاى ماهیانه بخشى منظم از زندگى دخترها (و البته خانم ها) است و باید براى آن اهمیت قائل شد؛  زیرا که نشانه کارکرد صحیح اندام هاى درونى بدن است. این موضوع که برخى دخترها برداشت هاى متناقض و گاه منفى درباره پریودهاى ماهیانه خود دارند،  ناشى از باورها و تفکرات قدیمى است؛  زیرا در گذشته زمانى که خانمى پریود مى شد، یک هفته او را از جمع خانواده و دوستان کنار مى گذاشتند. براى دخترهاى نوبالغ صحبت کردن با مادر،  خواهر و یا دوستى که چند سال بزرگ تر باشد، مى تواند مفید و با ارزش باشد؛ زیرا احساس خواهد کرد که در جهان فردى متمایز از دیگران نیست. آنها هرچه بیشتر با اینگونه تجربه ها آشنا شوند، بهتر مى فهمند که احساسات،  افکار و عواطف آنها مى تواند تا چه حد شبیه به یکدیگر باشد.

در زیر چند توصیه براى کاهش مشکلات روزهاى پریود ماهیانه دخترها آورده شده است:

– یک کیسه آب گرم و یا پارچه اى پشمى و گرم مى تواند از دردهاى روزهاى پریود بکاهد.

– نوشیدن یک فنجان چاى و یا شکلات گرم ممکن است احساس بهترى در دخترها ایجاد کند.

– انجام یک پیاده روى آهسته مى تواند از انقباض هاى ماهیچه هاى شکم کم کند.

– خوردن غذا هاى سبک قبل از پریودهاى ماهیانه مى تواند از شدت دردهاى شکمى بکاهد.

– مثبت بیندیشید،  هدیه اى کوچک براى خود تدارک ببینید و از این که مثل تمامى دخترهاى دنیا هستید، شاد باشید.

ماندانا سلحشور

منبع :پایگاه پزشکى سلامت